بررسی عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر پذیرش عملیات تراس بندی توسط آبخیزنشینان (مطالعه موردی، حوزه آبخیز چمانی، استان گلستان)

امروزه تأمین امنیت غذایی از اساسی ترین برنامه های بشر به شمار می آید. خاک به عنوان مهمترین و ارزان ترین نهاده تولید کشاورزی محسوب شده و پدیده فرسایش خاک تهدید جدّی برای منابع آب و خاک قلمداد می شود. بهره برداری بی رویه از خاک، نظام بهره برداری نامناسب و عدم پذیرش فراگیر عملیات حفاظت خاک و آب، زمینه تأثیر سوء فرسایش را فراهم ساخته است. تحقیق حاضر با هدف بررسی عوامل اقتصادی - اجتماعی موثر بر بکارگیری عملیات تراس بندی توسط کشاورزان روستاهای تحت انجام عملیات تراس بندی آبخیز چمانی در بالادست رودخانه گرگانرود در استان گلستان انجام گردید. اطلاعات مورد نیاز از طریق طراحی و تکمیل 142 پرسشنامه مشتمل بر مشخصات فردی، مشخصات مزرعه، سطح آگاهی کشاورز از فرسایش و روش‎های حفاظت خاک توسط کشاورزان در پنج روستای آبخیز مورد مطالعه جمع آوری گردید. سپس، به منظور تعیین عوامل اقتصادی- اجتماعی موثر بر بکارگیری عملیات تراس بندی، تحلیل های توصیفی (آزمون های مقایسه میانگین (t)، مان- ویتنی، همبستگی پیرسون و کندال) با استفاده از نرم افزار spss و تحلیل های کمی با استفاده از نرم افزار تخصصی اقتصادسنجی shazam از طریق برآورد الگوی رگرسیون لاجیت، محاسبه و تفسیر کشش ها و اثرات نهایی متغیرهای موثر صورت پذیرفت. نتایج نشان داد عواملی نظیر تحصیلات، حرفه اصلی کشاورزی، شیب زمین، میزان آگاهی کشاورزان از روش های حفاظت خاک، شرکت در کلاس های ترویجی، درآمد کشاورزان و بهره مندی از تسهیلات اعتباری در بکارگیری عملیات تراس بندی اثر معنی داری دارد. بطوریکه با یک درصد افزایش سطح تحصیلات، و یا یک درصد افزایش شیب زمین و یا شرکت کشاورزان در کلاس های ترویجی، احتمال بکارگیری عملیات تراس بندی به ترتیب 43/0، 07/0 و 26 درصد افزایش می یابد. باتوجه به یافته های تحقیق، راهکارهای سیاستی نظیر افزایش سطح سواد کشاورزان، توجه بیشتر به تشکیل کلاس های ترویج منابع طبیعی، تراس بندی در شیب های مجاز، واگذاری اعتبارات یارانه ای و استفاده از ظرفیت ها و تسهیلات بخش تعاون از طریق ایجاد اتحادیه های آبخیزداران، در راستای بهبود وضعیت موجود مانند، افزایش نرخ پذیرش عملیات تراس بندی، حفاظت هرچه بیشتر ذخایر طبیعی و کاهش فرسایش به برنامه ریزان این عرصه ارائه گردید.